Tüberküloz, genellikle akciğerleri etkileyen bulaşıcı bir hastalıktır. Tek bir enfeksiyöz ajanın neden olduğu diğer hastalıklar ile karşılaştırıldığında, tüberküloz dünyadaki en büyük ikinci hastalıktır.
2015 yılında
Alman mikrobiyolog Robert Koch, 1882'de tüberkülozun mikrobiyal nedenlerini keşfetmeden önce Avrupa ve Kuzey Amerika'da çok yaygın tüberküloz salgınları görülmüştür.
Koch'un keşfinden sonra, aşıların geliştirilmesi ve etkili ilaç tedavisi, hastalığın neredeyse yenildiği inancını doğurdu. Gerçekten, Birleşmiş Milletler, tüberkülozun 2025 yılına kadar dünya çapında elimine edileceğini öngördü.
Bununla birlikte, 1980'lerin ortalarında tüberküloz vakaları dünya çapında artmaya başladı, öyle ki, 1993 yılında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tüberkülozu küresel bir acil durum olarak nitelendirdi.
Tüberküloza hızlı bakış
İşte tüberküloz hakkında bazı önemli noktalar.
- Dünya Sağlık Örgütü, yılda 9 milyon kişinin tüberküloz tanısı aldığını ve yaklaşık 3 milyon kişininde tanı alamadığını öngörmektedir.
- Tüberküloz, 15-44 yaş arası kadınlar için ilk 3 ölüm sebebi arasındadır
- Tüberküloz semptomları (öksürük, ateş , gece terlemesi, kilo kaybı, vb.) aylarca hafif olabilir ve tüberküloz hastaları bir yıl boyunca yakın temasta 10-15 kişiye kadar enfekte edebilir.
- Tüberküloz, havadan kaynaklanan bir patojendir; bu, tüberküloza neden olan bakterilerin havadan insandan insana yayılabileceği anlamına gelir.
Doktorlar iki tür tüberküloz enfeksiyonu arasında ayrım yapar:
Gizli tüberküloz: Bakteriler vücutta inaktif durumda kalır. Semptomlara neden olmazlar ve bulaşıcı değildirler ancak aktif olabilirler.
Aktif tüberküloz: Bakteriler semptomlara neden olur ve başkalarına bulaşabilir.
Dünya nüfusunun üçte birinin gizli tüberküloz olduğuna inanılıyor. Gizli tüberkülozun aktif olma şansı yüzde 10'dur, ancak bu risk bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda, yani HIV veya yetersiz beslenmede yaşayan insanlarda veya sigara içen insanlarda çok daha yüksektir.
Tüberküloz tüm yaş gruplarını ve dünyanın tüm bölgelerini etkiler. Bununla birlikte, hastalık çoğunlukla genç yetişkinleri ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayan insanları etkiler. 2012 yılında, bildirilen tüberküloz vakalarının yüzde 80'i sadece 22 ülkede meydana geldi.
- hasta veya zayıf hissetmek
- iştahsızlık ve kilo kaybı
- titreme, ateş ve gece terlemeleri
- 3 hafta veya daha uzun süren şiddetli bir öksürük
- göğüs ağrısı
TB ayrıca vücudun diğer kısımlarını da etkileyebilir. Belirtiler etkilediği kısma bağlı olacaktır.
Tüberküloz belirtileri
Gizli bir aşamada, tüberkülozun hiçbir semptomu yoktur. Tüberküloz aktif tüberküloz olduğunda öksürük, ateş ve diğer semptomlar görülebilir.
Tüberküloz genellikle akciğerleri etkilerken, vücudun diğer kısımlarını da etkileyebilir ve belirtiler buna göre değişebilir.
Tedavi edilmeyen, tüberküloz vücudun diğer bölgelerine kan akımı yoluyla yayılabilir:
Tüberkülozu kontrol etmek için, doktorunuz akciğerlerinizi dinleyerek ve lenf bezlerinizdeki şişliği kontrol ederek, bir muayene gerçekleştirecektir. Ayrıca, bireyin tüberküloza maruz kalma riskini değerlendirmenin yanı sıra belirtiler ve tıbbi geçmiş hakkında sorular soracaktır.
Tüberküloz için en yaygın kullanılan tanı testi , tüberküloz bakterisinin bir özü olan küçük bir PPD tüberkülin enjeksiyonunun, iç kolun hemen altında yapıldığı bir deri testidir.
Enjeksiyon bölgesi 2-3 gün sonra kontrol edilmelidir ve eğer sert, kırmızı bir yumru belirli bir boyuta şişerse, o zaman TB'nin mevcut olması muhtemeldir.
Ne yazık ki, cilt testi yüzde 100 doğru değildir ve yanlış pozitif ve negatif okumalar verdiği bilinmektedir.
Bununla birlikte, tüberküloz teşhisi konabilecek başka testler de vardır. TBC bakterilerinin varlığını test etmek için kan testleri, göğüs röntgeni ve balgam testleri kullanılabilir ve bunlar cilt testi ile birlikte kullanılabilir.
Çok ilaca dirençli tüberkülozun (MDR-TB) normal tüberkülozdan ayırt edilmesi zordur. Çocuklarda tüberküloz teşhisi koymak da zordur.
Tüberküloz vakalarının çoğu doğru ilaç verildiğinde ve doğru şekilde uygulandığında iyileştirilebilir. Antibiyotik tedavisinin kesin tipi ve uzunluğu, bir kişinin yaşına, genel sağlığına, ilaca karşı potansiyel direncine, tüberkülozun gizli veya aktif olup olmadığına ve enfeksiyonun konumuna (yani, akciğerler, beyin, böbrekler) bağlıdır.
Gizli tüberkülozlu insanlar sadece bir tür tüberküloz antibiyotiğe ihtiyaç duyabilirken, aktif tüberkülozlu kişiler (özellikle MDR-TB) sıklıkla birden fazla ilaç reçetesi gerektirecektir.
Antibiyotiklerin genellikle nispeten uzun bir süre alınması gerekir. Tüberküloz antibiyotik tedavisi için standart süre
Tüberküloz ilaçları karaciğer için toksik olabilir ve yan etkiler nadir görülmekle birlikte, meydana geldiklerinde oldukça ciddi olabilirler. Potansiyel yan etkiler doktora bildirilmelidir ve şunları içerebilir:
- Koyu idrar
- Ateş
- Sarılık
- İştah kaybı
- Mide bulantısı ve kusma
Tüberküloz semptomları ortadan kalkmış olsa bile, herhangi bir tedavi sürecinin tamamen tamamlanması önemlidir. Tedaviden kurtulan herhangi bir bakteri, reçete edilen ilaca dirençli hale gelebilir ve gelecekte MDR-TB gelişmesine neden olabilir.
Mycobacterium tuberculosis bakterisi tüberküloza neden olur. Tüberkülozu olan bir kişi (ciğerleri etkilenir) öksürdüğü, hapşırdığı, tükürdüğü, gülüdüğü veya konuştuğunda havaya yayılır.
Tüberküloz bulaşıcıdır, ancak yakalanması kolay değildir. Yaşadığınız veya birlikte çalıştığınız birinden tüberküloza yakalanma şansı bir yabancıdan çok daha yüksektir. En az 2 hafta boyunca uygun tedavi gören aktif TB'li kişilerin çoğu artık bulaşıcı değildir.
Antibiyotikler tüberküloz ile mücadelede kullanılmaya başladığından, bazı suşlar ilaçlara karşı dirençli hale gelmiştir. MDR-TB, bir antibiyotik tüm bakterileri öldürmediğinde ortaya çıkar, hayatta kalan bakteriler bu antibiyotiğe ve çoğu zaman aynı anda diğerlerine direnç geliştirir.
MDR-TB, yalnızca genellikle sınırlı olan veya kolayca bulunmayan çok spesifik anti-tüberküloz ilaçlarının kullanımıyla tedavi edilebilir. 2012 yılında yaklaşık 450.000 kişi MDR-TB geliştirdi.
Aktif tüberkülozun yayılmasını önlemek için birkaç genel önlem alınabilir.
Okul veya iş gibi toplu alanlara girmemek ve başka biriyle aynı odada uyumamak gibi önlemler hastalığın yayılmasını önleyebilir.
Maske takmak, ağzı kapatmak ve havalandırma odaları bakteri yayılımını da sınırlayabilir.
Tüberküloz aşısı
Bazı ülkelerde, çocukları tüberküloza karşı aşılamalarını sağlamak için BCG enjeksiyonları yapılır. ABD'de genel kullanım için önerilmez, çünkü yetişkinlerde etkili değildir ve cilt testi tanılarının sonuçlarını olumsuz etkileyebilir.
Yapılacak en önemli şey, reçete edildiğinde tüm ilaçları bitirmektir. MDR-TB bakterileri normal tüberküloz bakterilerinden çok daha ölümcüldür. Bazı MDR-TB vakalarını tedavi etmek pahalı olabilir ve hastalarda ciddi advers ilaç reaksiyonlarına neden olabilen kapsamlı kemoterapi tedavileri gerektirir.
Bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde aktif tüberküloz gelişme riski en fazladır. Örneğin, HIV bağışıklık sistemini baskılayarak vücudun tüberküloz bakterilerini kontrol etmesini zorlaştırır. Hem HIV hem de tüberküloz ile enfekte olan kişilerin, HIV olmayanlara göre aktif tüberküloz gelişmesi olasılığı yüzde 20-30 civarındadır .
Ayrıca tütün kullanımının aktif tüberküloz gelişme riskini arttırdığı bulunmuştur. Dünyada, tüberküloz vakalarının yüzde 8'i sigara ile ilgilidir.
Aşağıdaki koşullara sahip kişilerde risk artışı vardır:
- diyabet
- bazı kanserler
- yetersiz beslenme
- böbrek hastalığı
Ayrıca, kanser tedavisi gören insanlar, çok genç veya yaşlı olanlar ve uyuşturucu kullananlar daha fazla risk altındadır.
Tüberkülozun daha yaygın olduğu belirli ülkelere seyahat etmek de risk seviyesini arttırır.
Tüberküloz oranı yüksek olan ülkeler
Aşağıdaki ülkeler küresel olarak en yüksek tüberküloz oranlarına sahiptir :
- Afrika - özellikle Batı Afrika ve Sahra altı Afrika
- Afganistan
- Güneydoğu Asya: Pakistan, Hindistan, Bangladeş ve Endonezya dahil
- Çin
- Rusya
- Güney Amerika
- Batı Pasifik bölgesi - Filipinler, Kamboçya ve Vietnam dahil
Eğer tedavi edilmezse, tüberküloz ölümcül olabilir. Çoğunlukla akciğerleri etkilese de, kanda da yayılabilir ve aşağıdaki gibi komplikasyonlara neden olabilir:
- Menenjit: beyni örten zarların şişmesi.
- Omurga ağrısı.
- Eklem hasarı.
- Karaciğer veya böbreklerde hasar.
- Kalp hastalıkları: Bu daha nadirdir.
